دوفصلنامه علمی ـ تخصصی مطالعات هنر و رسانه

تبیین هنر در اندیشۀ اسلامی و دلالت‌های آن در اهداف آموزش هنر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت حیدریه، تربت حیدریه، ایران.

2 دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

نسبت هنر و دین همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است و هر یک از زاویۀ دید خود بدان نگریسته‌اند. در نزد اندیشمندان اسلامی، به‌طور کل، هنر و دین‌دارای پیوند عمیقی دارند. از طرفی هنر به‌عنوان یک منبع درسی در نظام تعلیم و تربیت کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. بر همین اساس، لازم است تا منطبق بر اندیشۀ اسلامی باشد تا بتواند موجبات تحقق حیات طیبه را برای متربیان فراهم بیاورد. هدف پژوهش حاضر تبیین هنر در اندیشۀ اسلامی و دلالت‌های آن در اهداف آموزش هنر است. روش پژوهش، تحلیلی و استنتاج قیاسی است. بدین صورت که ابتدا هنر در نگرش اسلامی تبیین شده و سپس به استنتاج اهداف آموزش هنر پرداخته می‌شود. یافته‌ها بیان‌گر آن است که زیبایی‌شناسی اسلامی دارای دلالت‌هایی در ترسیم اهداف آموزش هنر در تعلیم و تربیت اسلامی است. از جمله، اهدافی که به‌دست آمد عبارت از حقیقت‌جویی، کمال‌گرایی، عقلانیت و پرورش خلاقیت است. نتایج پژوهش بیان‌گر آن است که هنر در نگرش اسلامی از جایگاه بالایی برخوردار است و ترسیم دقیق اهداف آموزش هنر می‌تواند به تعالی آموزش هنر  جهت تحقق مراتب حیات طیبه یاری رساند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining Art in Islamic Thought and its Implications for the Purposes of Art Education

نویسندگان [English]

  • vahideh moradiyan mohammadieh 1
  • sina torkashvand 2

1 PhD student in Education, Islamic Azad University, Torbat Heydariyeh Unit, Torbat Heydariyeh, Iran.

2 PhD in Philosophy of Education, Kharazmi University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Thinkers have always considered the relationship between art and religion, and everyone has looked at it from their own point of view. For Islamic thinkers in general, art and religion have a deep connection. On the other hand, art as a textbook is of great importance in the country’s education system. Accordingly, it is necessary to conform to Islamic thought to provide the means for realizing a good life for educators. The purpose of this study is to explain art in Islamic thought and its implications for the purposes of art education. The research method is analytical and deductive inference. In this way, first, art is explained in the Islamic view, then the goals of art education are inferred. Findings indicate that Islamic aesthetics has implications in drawing the goals of art education in Islamic education. Among them, the goals achieved are truth-seeking, perfectionism, rationality, and fostering creativity. The research results indicate that art has a high position in the Islamic attitude, and accurate drawing of the goals of art education can help the excellence of art education achieve the levels of the good life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Art
  • Islamic Thought
  • Art Education
  • Objectives
قرآن کریم.
ابن سینا، حسین بن عبدالله. (بی‌تا). الشعر، تحقیق عبدالرحمن. بیروت: دارالفکر.
ابن سینا، حسین بن عبدالله. (1363).  المبدا و المعاد. به اهتمام عبدالله نورانی. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل.
اسماعیلی، رفیع الدین. (1394). «بررسی رابطۀ هنر و دین از منظر سید حسین نصر و سید مرتضی آوینی»، معرفت فرهنگی اجتماعی. 7(2). 109-132.
اعوانی، غلامرضا. (1385). «دین و هنر». رواق اندیشه. 52. 10-16.
امین ‌خندقی، جواد. (1394). «نقد دیدگاه سنت‌گرایان در باب هنر سنتی، هنر مقدس و هنر دینی». معرفت ادیان. 6(3). 107-128.
باقری، خسرو و همکاران. (1389). رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
جعفری، محمدتقی. (1362). زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام. تهران: شرکت سهامی وزارت ارشاد اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله. (1385). سروش هدایت. قم: اسراء.
خواجوی، علی و همکاران. (1389). «تبیین خلاقیت هنری بر اساس کلیات حکمت و فلسفه اسلامی». حکمت و فلسفه. 1(3)، 243-283.
راودراد، اعظم. (1388). «رویکرد جامعه‌شناسانه به هنر اسلامی». جستارهایی در چیستی هنر اسلامی (مجموعه مقالات). تهران: موسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری.
رحیمی ‌مهر، وحیده. (1392). «اسلام درآیینۀ معماری، کوششی برای گنجاندن ناپیداکردن درمحدود». همایش ملی معماری، فرهنگ و مدیریت شهری.
رشاد، علی اکبر. (1383).  فلسفه دین. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
رشاد، علی اکبر. (1394). «ماهیت هنر و نسبت و مناسبات آن با فطرت و دین». قبسات. 20(78). 5-19.
رهنورد، زهرا. (1378). «هنر و ایدوئولوژی». چیستی هنر. تهران: قطران.
ریخته‌گران، محمدرضا. (1370). «روح هنر دینی: تأملی در مبانی نظری هنر و زیبایی». هنر. 20. 8-19.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. (1390). تهران: دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش.
 سهروردی، شهاب الدین. (1355). «حکمۀ الاشراق». مجموعه مصنّفات شیخ اشراق. تحقیق هانری کربن. تهران: انجمن حکمت وفلسفه.
طوسی، نصیرالدین. (1376). اساس الاقتباس. تصحیح مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد. (بی‌تا). موسیقی کبیر. تحقیق و شرح غطاس عبدالملک خشبه، قاهره: دارالکتاب العربی للطباعه و النشر.
فلاطونی، فائزه. (1389). «هنر اسلامی و عارفان مسلمان». فرهنگ پویا. 19، 21-30.
کوئل، ارنست. (1368). هنر اسلامی. ترجمۀ هوشنگ طاهری. تهران: توس.
گوتگ، جرالد آل. (1388). آراء و مکاتب تربیتی. ترجمۀ محمد جعفر پاک سرشت. تهران: طهوری.
مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. (1390). تهران: دبیرخانه شورای ‌عالی آموزش و پرورش.
محمودی، ابوالفضل و الیاسی، پریا. (1388). «رویکردهای دینی به هنر مقدس». فلسفه دین. 6(4). 139-158.
مددپور، محمد. (1386). حکمت معنوی و ساحت هنر. تهران: مؤسسه فرهنگی منادی تربیت.
مطهری الهامی، مجتبی. (1385). هنر قدسی. تهران: اطلاعات.
مفتونی، نادیا و نوری، محمود. (1397). «بررسی تطبیقی نظریۀ فارابی و بوعلی سینا پیرامون هدفمندی هنر و کارکرد سرگرمی، شگفتی و لذت در آن». حکمت سینوی. 22(59)، 27-40.
ملاصدرا شیرازی، صدرالمتالّهین. (1384). اسفار الاربعه. بیروت: دارالاحیاء لتراث العربی.
میرزامحمدی، محمد حسن. (1381). «بررسی مقایسه‌ای اهداف تعلیم و تربیت از دیدگاه افلاطون و فارابی»، روان‌شناسی و علوم تربیتی. 33(2). 203-227.
نصر، سید حسین. (1375). هنر و معنویت اسلامی. ترجمۀ رحیم قاسمیان. تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.
نقی‌زاده، محمد. (1387). مبانی هنر دینی در فرهنگ اسلامی: مبانی و نظام فکری. تهران: دفتر فرهنگ اسلامی.
هاتشتاین، مارکوس و دیلیس، پیتر. (1390). اسلام: هنر و معماری. ترجمۀ جمعی از نویسندگان. تهران: پیکان.
هاشم‌نژاد، حسین. (1385). «درآمدی بر فلسفه هنر از دیدگاه فیلسوفان بزرگ اسلامی». قبسات. 11(39). 313-332.
Al-Faruqi, Isma’il Raji. (1995). Al-Tawhid: its Implications for Thought and Life. Herndon: International Institute of Islamic Thought.
Choudhury, M. A. (1993). “A critical examination of the concept of Islamization of knowledge in contemporary times”. Muslim Education Quarterly. 8(3). 60-107.
Frayling, C. H. (2009). Art and Religion in the Modern West: Some Perspectives. Cambridge: Cambridge press.
Illman. R and Uggla, B. K. (2016). “Art approaching science and religion”. Approaching Religion. 6(2), 1-3.
Khawaja, Mohammad Saeed. (2010). “Islamic art and its spritual message”. International Journal of Humanities and Social Science. 1(2). 80-97.
Read, Herbert. (1972). Meaning of the Art. New York: Praeger Publishers.
Wanger, R. (1897). Religion and Art. Trans. William Ashton Ellis. Sämtliche Schriften und Dichtungen: Vol. X. 211-252.
دوفصلنامه علمی ـ تخصصی مطالعات هنر و رسانه
دوره 3، شماره 5 - شماره پیاپی 5
بهار و تابستان 1400
صفحه 75-100
  • تاریخ دریافت: 30 آذر 1399
  • تاریخ بازنگری: 19 اسفند 1399
  • تاریخ پذیرش: 20 اسفند 1399