نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سحر ذکاوت ¹
• خشایار قاضی زاده ²

¹ دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

² استادیار گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

چکیده

کلاه یکی از انواع پوشش‌های رایج در هر دوره‌ای است و در عصر صفویه، اقشار مختلف لباس و سرپوش و کلاه مخصوص به‌خود را داشته‌اند. در نگارۀ مستی لاهوتی و ناسوتی از نسخه دیوان حافظ (منسوب به سام ‌میرزا) اثر سلطان محمد نیز افراد سرپوش‌هایی با فرم‌های خاصی دارند که به‌نظر می‌رسد با مراتب اجتماعی افراد ارتباط مستقیمی دارد و وجود ارتباط بین فرم سرپوش افراد با مراتب اجتماعی آن‌ها و بازتاب این امر در نگارگری ضرورت انجام پژوهش حاضر را ایجاب نموده و اهداف پژوهش شناسایی ویژگی‌های انواع سرپوش‌ها در نگارۀ مستی لاهوتی و ناسوتی و شناخت ارتباط ویژگی‌های فرمی سرپوش‌ها با مراتب اجتماعی افراد است. سؤالات عبارتند از: 1- سرپوش‌ها و کلاه‌ها در نگارۀ مستی لاهوتی و ناسوتی دارای چه ویژگی‌های فرمی می‌باشند؟ 2- چه ارتباطی بین انواع کلاه‌ها و ویژگی‌های فرمی آن‌ها و مراتب اجتماعی افراد در نگاره وجود دارد؟ در راستای پاسخ‌گویی به سؤالات، اطلاعات کتابخانه‌ای و اسنادی به‌روش توصیفی - تحلیلی بررسی شده و متغیر کلاه و سرپوش در نمونۀ موردیِ نگارۀ مستی لاهوتی و ناسوتی اثر سلطان محمد مورد تحلیل قرار گرفته و نتایج پژوهش نشان می‌دهد فرشتگان تاج بر سر دارند و سرمستان، مندیل یا دستار و کلاه قزلباشی بر سر دارند. به‌طور کلی، سلطان محمد با نگاه طنزآلود و انتقادی به این نوع تصویرسازی پرداخته و به‌نوعی تضاد فضای موجود از جامعه خود را با آرمان‌های تشکیل دولت صفوی بازنمایی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• کلاه
• نگارۀ مستی لاهوتی و ناسوتی
• سلطان محمد
• دورۀ صفوی

عنوان مقاله [English]

The Motif of the Hat and Cover in the Sultan Mohammad’s Painting of Worldly and Otherworldly Drunkenness

نویسندگان [English]

• Sahar Zekavat ¹
• Khashayar Ghazizadeh ²

¹ Ph.D. Student in Comparative and Analytical History of Islamic Art, Faculty of Arts, Shahed University, Tehran, Iran.

² Assistant Professor of Islamic Arts Group, Faculty of Arts, Shahed University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

In the Safavid period, different groups of People wore their Special clothes covers. In the worldly and otherworldly drunkenness painting from the Manuscript of Hafez’s Divan (attributed to Samir Mirza), the people are designed with different shapes covers that seem to be directly related to the social levels of the people and the existence of a relationship between of people’s hats and Covers and their social classes and the reflection of this subject in painting has made it necessary to do the study and purposes of the study are identify the properties of covers types in this painting and recognize the relationship between the formal properties of the covers with the social levels of people. Questions include: 1-What is the standard properties of hats and covers in the painting of worldly and otherworldly drunkenness? 2-What is the relationship between the types of caps and covers, their formal properties, and the social levels of people in the painting? To answer the questions has been studied library and documentary information with the descriptive-analytical method. The research variable of cover is analyzed in the case study of worldly and otherworldly drunkenness painting. The results show that the angels wear crowns on their heads and turbaned drunk people, Mandil or Dastar and Ghezelbashi hat on their heads. Sultan Mohammad paints this kind of illustration with a funny and critical look. He represents Contrast and opposition to the existing space of his society with the ideals of organization a Safavid state.

کلیدواژه‌ها [English]

• cover
• hat
• painting of worldly and otherworldly drunkenness
• Sultan Mohammad Naghash
• painting Safavid period