نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• نرگس اسکویی

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی و هنر، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

چکیده

ادبیات انتقادی و بیدارگر دورۀ مشروطه، معضل فراگیرِ اعتیاد به‌مواد افیونی در این عهد را از نظر دور نداشت. در این دوره، آثاری تألیف شد که مستقلاً به‌نقد و تحلیل این معضل و مسایل پیرامون آن می‌پرداخت‌. «صحبت سنگ و سبو» اثر سلیم‌خان ادیب‌الحکماء، طبیب مشروطه‌چی، یکی از این دست آثار است. در این تحقیق، پس از ذکر دلایل و مظاهر رواج اعتیاد به‌مخدرات در ایران دورۀ صفویه و قاجاریه، به‌بررسی و تبیین ویژگی‌‌های مهم نثری و گفتمان انتقادی این کتاب پیرامون موضوع اعتیاد، به‌روش تحلیلی و توصیف محتوا پرداخته‌ایم. از پژوهش حاضر، این نتایج حاصل شد: نثر کتاب، ترکیبی از نثر رسمی منشیانه - سرشار از واژگان و عبارات عربی- با نثر روزنامه‌ای و محاوره است. در قالب جملات مطنب و پیوسته، توصیفات دقیق حسی و نمایشی، در روایت متن نقش مؤثری ایفا می‌کند. در این اثر، کنایه، ضرب‌المثل، اشاره و تلمیح از بسآمد بالایی برخوردار است. نویسنده با نگاهی انتقادی و بعضاً هجوآلود به‌ذکر جزئیات بسیاری از مصائب و فجایع ناشی از تأثیرات مخرب مواد مخدر بر روح و جسم معتادان و اجتماع ایران پرداخته است. نقد عمل‌کرد برخی از اطبا و حکیمان در اشاعۀ اعتیاد به‌تریاک، انتقاد از «قشون تریاکی» ایران، اعتراض به‌کشت گستردۀ خشخاش در اراضی ایران و هجو برخی متصوفه گرفتار بنگ و تریاک، اصلی‌ترین مباحث مطرح شده در کتاب در خصوص نقد اعتیاد به‌مواد افیونی است.

کلیدواژه‌ها

• ادبیات انتقادی
• اعتیاد
• افیون
• دورۀ قاجاریه
• .صحبت سنگ و سبو

عنوان مقاله [English]

Qajar Period Literature and Critical Point of View on the Problem of Opioid Addiction; (Case Study: Sang-o-Sabo Talk Book)

نویسنده [English]

• Narges Oskouie

Associate Professor Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities and Arts, Bonab Unit, Islamic Azad University, Bonab, Iran.

چکیده [English]

The critical and awakening literature of the constitutional period did not overlook the pervasive problem of opioid addiction in this era; during this period, works were written that independently critiqued and analyzed this problem and the issues surrounding it; Adib al-Hakma, a constitutional physician, is one such work. In this research, after mentioning the reasons and manifestations of the prevalence of drug addiction in Iran during the Safavid and Qajar periods, we have examined and explained the essential features of prose and critical discourse of this book on the subject of addiction, analytical method, and content description. The following results were obtained from the present study: The prose of the book is a combination of the official prose of the secretary - full of Arabic words and phrases - with newspaper and conversational prose, in the form of neat and continuous sentences; In this work, irony, proverbs, allusions, and allusions have a high frequency. The author takes a critical and sometimes satirical look at the details of many of the tragedies caused by the destructive effects of drugs on the souls and bodies of addicts and the Iranian community; Iran was protesting the widespread cultivation of poppies on Iranian soil, and the satire of some Bengal and opium addicts, are the main topics discussed in the book on the critique of opioid addiction.

کلیدواژه‌ها [English]

• critical literature
• addiction
• opium
• the Qajar period
• the Stone and Jar Talk