امکان‌سنجی باززنده‌سازی میراث معماری مدرن صنعتی تهران در تبدیل به مرکز فرهنگی (نمونۀ مورد مطالعه: کارخانۀ آرگو، موتورخانۀ را‌ه‌آهن، کارخانۀ ذوب‌آهن)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد معماری داخلی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب، تهران، ایران.

10.52547/ami.2022.1571.1142

چکیده

امروز بناهای معماری مدرن به‌عنوان بخشی از میراث تمدنی کشورهایی مطرح است که فرآیند مدرنیزاسیون را در سدۀ اخیر طی کرده‌اند. بسیاری از این بناها امروز متروکه شده و باززنده‌سازی آن‌ها در دستور کار قرار گرفته است. حیات دوباره آن‌ها می‌تواند گامی مهم در ارتقای فضای زیستی هر شهر و منشأیی برای تحول اجتماعی تأثیرگذار در حوزۀ هویت‌مندی شهروندان باشد. در این میان بناهای متعددی با ویژگی‌های برجسته معماری صنعتی که در بافت میانی یا حومه‌ای شهرها متروک مانده می‌تواند بستر رویدادهای فرهنگی باشد. هدف از انجام این پژوهش تحلیل امکان‌سنجی باززنده‌سازی بناهایی فرسوده مدرن واجد ویژگی‌های خاص معماری در تهران در راستای اعطای عملکرد جدید فرهنگی است. در این مطالعه مؤلفه‌های تأثیرگذار بر باززنده‌سازی کارخانه‌ها مدرن و نیز چگونگی پیکربندی فضایی در عرصه بندی ساختار آن‌ها نخست در مطالعات نظری احصا شده و سپس به روش توصیفی_تحلیلی و قیاسی _تطبیقی مورد تحلیل قرار گرفته است. گردآوری داده‌ها از طریق مشاهدات و برداشت میدانی، مطالعات کتابخانه‌ای، شبیه‌سازی به‌وسیله نرم‌افزار تخصصی چیدمان فضا و تحلیل، به روش فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی انجام شده است. تحلیل یافته‌ها نشان می‌دهد که ادراک بصری مهم‌ترین زیرشاخص در امر باززنده‌سازی ساختمان‌های متروک میراث صنعتی مدرن است. همچنین روشن شده است که نظام عملکردی بنا در میان شاخص‌های کلان بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است. این امر می‌رساند که ظرفیت‌ها و قابلیت‌های کالبدی موجود در بنا و یا امکان ایجاد موقعیت‌های فضایی جدید در تطبیق با برنامه عملکردی تازه و تبدیل ساختمان به مرکز فرهنگی، مهم‌ترین نقش را ایفا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Feasibility of the Renaissance of Tehran’s Modern Industrial Architectural Heritage Being Transformed into a Cultural Centre (Case Study: Argo Plant, Railway Engine Room, Steel Factory)

نویسندگان [English]

  • Ali Akbari 1
  • Neda Abdzadeh 2

1 Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Yadegar-e-Imam Khomeini (RAH) Shahre Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2 Master of Interior Architecture, Faculty of Art and Architecture, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Today, modern architecture is considered part of the civilizational heritage of the countries that underwent the modernisation process in the last century. Many of these vessels are now abandoned and are scheduled for rehabilitation. Their revitalization can be an important step in improving the living space of any city and a source of influential social development in the area of citizen identity. In the meantime, many buildings with exceptional features of industrial architecture that are abandoned in the city centre or suburbs of cities may be the context of cultural events.  In this study, the components affecting the revitalization of modern factories and also how the spatial configuration in the field of their structure are extracted first from theoretical studies and then analyzed through deductive-comparative methods. Data collection was done through field observations and surveys, library studies, simulations of specialized spatial planning software, as well as through the AHP method. Analysis of the results shows that visual perception is the most significant sub-indicator in the restoration of abandoned buildings of modern industrial heritage. It has also been clear that the building functional system has the highest score among the macro indicators; this suggests that the physical capacities and capabilities existing in the building or the possibility of creating new spatial situations in adaptation to the new functional plan and turning the building into a cultural center, plays the most important role.

کلیدواژه‌ها [English]

  • space revitalization
  • modern industrial heritage
  • industrial architecture
  • space syntax
  • modern architecturem
اسمیت، استوارت. (1396). تجهیز مجدد میراث صنعتی راهنمای TICCIH برای حفاظت از میراث صنعتی. ترجمۀ پیروز حناچی و سارا تیمورتاش. تهران: دانشگاه تهران.
افشارنادری، کامران. (1383). «معماری صنعتی ایران بین دو جنگ جهانی». معمار. 25. 135-139.
اکبری، علی و فلامکی، محمدمنصور. (1396). «مدیریت خیال و خاطره در فرایند طراحی معماری». پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران.‌ 7(2). 117-133.
بروکر، گریم و استون، سالی. (1399). بازخوانی بازطراحی، اصول بازطراحی معماری داخلی. ترجمۀ احسان مسعود. مشهد: کتابکده کسری.
پهلوان‌زاده، لیلا. (1392). صنعت و معماری صنعتی  ایران، ج1، اصفهان: دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
حبیبی، کیومرث و همکاران. (1395). بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری. تهران: انتخاب.
خانی، شانلی. (1395). حفاظت میراث صنعتی با رویکرد ارزش مبنا نمونۀ موردی: کارخانه سیمان شهرری. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد. دانشگاه تهران. استاد راهنما: پیروز حناچی.
دید‌ه‌بان، محمد و همکاران. (1392). «روابط بین ویژگی‌های شناختی و پیکره‌بندی فضایی محیط». مطالعات معماری ایران. 2(4). 37-64.
ریسمانچیان، امید و بل، سایمون. (1390). «بررسی جدا افتادگی فضایی بافت‌های فرسوده در ساختار شهر تهران به روش چیدمان فضا». باغ نظر. 8(17). 69-80.‎
عالی، حسین و تاجیک، شهرام. (1393). مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. تهران: جهان جام‌جم.
عباس‌زادگان، مصطفی. (1381). «روش چیدمان فضا در فرایند طراحی شهری با نگاهی به شهر یزد». مدیریت شهری. 9. 64-75.
عباس‌زادگان، مصطفی و همکاران. (1391). «نگاهی ساختاری به اصلاح شبکه معابر در بافت‌های فرسوده جهت حل مشکل نفوذپذیری و انزوای فضایی این محلات (نمونه موردی: بافت‌های فرسوده شهر مشهد)». مدیریت شهری، 10(30). 163-178.
عربشاهی، زهرا. (1382). «سابقه نوسازی و بهسازی بافت قدیم شهری در ایران و اروپا». شهرداری‌ها. 4(49). 8-26.
فلامکی، محمدمنصور. (1384). سیری در تجارب مرمت شهری از ونیز تا شیراز. تهران: فضا.
قنبری، امیرعلی. (1397). «میراث صنعتی در منظر شهر تاریخی نقش کارخانه قند در منظر شهری ورامین». منظر. 10(43). 26-33.
کیانی، مصطفی. (1393). معماری دورۀ پهلوی اول: دگرگونی اندیشه‌ها، پیدایش و شکل‌گیری معماری دورۀ بیست‌سالۀ معاصر ایران 1299-1320. تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
کوهی، محسن و واحدیان، مرتضی. (1399). «بررسی نقش فضای مجازی در سرمایۀ فرهنگی (مطالعۀ موردی: دانشجویان پیام نور مرکز اصفهان)». مطالعات هنر و رسانه. 2(4). 85-111.
محب‌علی، محمدحسن و همکاران. (1397). دوازده درس مرمت. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
نوبخت، محمدباقر. (1396). روش‌های تحقیق پیشرفته. تهران: جهاد دانشگاهی.
یزدانفر، سید عباس و همکاران. (1391). «تحلیل ساختار فضایی شهر تبریز در محدوده بارو با استفاده از تکنیک اسپیس سینتکس». راه و ساختمان .(67). 58-69.
Brooker, G. and Stone, S. (2004). Re-readings: Interior Architecture and the Design Principles of Remodelling Existing Buildings. RIBA Publishing.
Hillier, B. et al. (1976). “Space Syntax”. Environment and Planning B: Planning and Design. 3(2). 147–185. https://doi.org/10.1068/b030147.
Hillier, B. (2007). Space is the machine: a configurational theory of architecture. Space Syntax.
Hillier, B. and Hanson, J. (1989). The social logic of space. Cambridge university press.
Feilden, B. (2007). Conservation of historic buildings. Routledge.
Priemus, H. (2005). “Urban renewal: Neighborhood revitalization and the role of housing associations, Dutch Experience”. Keynote speech at the National Policy Forum on Neighberhood Revitalization. Ottawa. 1-15.
Roberts, P. and Sykes, H. (Eds.). (1999). Urban Regeneration: a handbook. Sage. SAGE Publications Ltd.
TICCIH, P. (2003). The Nizhny Tagil Charter for the Industrial Heritage. In TICCIH XII International Congress. 169-175.
  • تاریخ دریافت: 20 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 08 شهریور 1401
  • تاریخ پذیرش: 12 شهریور 1401