نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عبدالرحیم قاسمی نژاد ¹
• رضا زمردی ²
• عبدالکریم خیامی ³

¹ دانشجوی دکتری علوم ارتباطات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

² کارشناسی ارشد معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

³ استادیار دانشکده معارف اسلامیو فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

چکیده

امر خبررسانی در رسانه‌های جمعی از زمان پیدایش خود، همواره با مقوله‌ای به‌نام شایعات و اخبار کذب دست‌وپنجه نرم کرده است. اما با فراگیری فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، جولان‌گاه جدید و البته مستعدتری برای انتشار شایعات ایجاد شده که البته در برخی کشورها از جمله ایران به دلایلی همچون ضعف اطلاع‌رسانی‌های رسمی، این امر شدیدتر است. پژوهش حاضر در نظر دارد تا به‌واسطۀ رصد انسانی خبرگزاری‌ها، پیام‌رسان تلگرام، شبکۀ اجتماعی اینستاگرام و شبکۀ اجتماعی توییتر، از زمان اعلام شیوع کرونا در ایران در تاریخ 31 بهمن 1398 تا 31 فروردین ماه 1399، گونه‌شناسی، منشأ انتشار، سطح شیوع و میزان فراگیری شایعه‌ها را در جامعۀ ایرانی مورد تحلیل و واکاوی قرار دهد. طبق بررسی‌ها نیمی‌از شایعات کرونایی به شایعات تحریک‌کنندۀ احساسات افکار عمومی، شایعه‌پراکنی علیه حاکمیت و بزرگ‌نمایی از آمار مبتلایان و جان‌باختگان کرونا اختصاص داشت. دیگر مقولاتی همچون شایعه‌سازی علیه نیروهای مسلح و شایعه‌پراکنی پیرامون روش‌های انتقال، پیشگیری و درمان کرونا در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. با توجه به تأثیرگذاری شایعات فضای مجازی بر تحریک کاذب‌ احساسات و افکار عمومی ‌و عواقب سوء روانی و اجتماعی آن، در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با کمک گرفتن از مفهوم سواد خبری که در حقیقت زیرمجموعه‌ای از مفهوم سواد رسانه‌ای دانسته می‌شود و از رهگذر گفت‌وگو با کارشناسان حوزۀ خبر و رسانه‌های نوین خبری، به علل فراگیری نسبی و تعدد بالای شایعات فضای مجازی در ایران و سیاست‌ها و شیوه‌های برون‌رفت از وضعیت فعلی نیز اشاره شود.

کلیدواژه‌ها

• رسانه‌های اجتماعی
• اخبار جعلی
• تلگرام
• توییتر
• اینستاگرام

عنوان مقاله [English]

Typology of False News and Corona Rumours from Iranian Social Media

نویسندگان [English]

• Abdolrahim Qaseminejad ¹
• Reza Zomorodi ²
• Abdolkarim Khayami ³

¹ Ph.D. student in Communication Sciences, Islamic Azad University Science and Research Branch, Tehran, Iran.

² Master of Islamic Studies, Culture and Communication, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.

³ Assistant Professor Faculty of Islamic Studies, Culture and Communication, Imam Sadegh University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Since its creation, media coverage has always struggled with a category known as rumors. But with the spread of social media, a new and, of course, more prone place for spreading rumors has been created, which in some countries, including Iran is more aggressive for reasons such as the lack of official information. The present study intends to determine the typology, origin, level of prevalence, and prevalence of rumors through the human observation of news agencies, telegram messengers, Instagram social network, and Twitter, from the time of announcing the outbreak of corona in Iran on February 22, 2017, to April 20, 2016. Analyze Iranian society. According to investigations, half of the Corona rumours were devoted to rumours that provoke public sentiment, spread rumours against the government, and exaggerate the number of Corona patients and victims. Other categories, such as gossip against the armed forces and gossip about methods of transmitting, preventing, and treating coronas, are in the next category. Considering the effect of cyberspace rumors on false arousal of emotions and public opinion and its psychological and social consequences, in the present study, an attempt has been made to use the concept of news literacy, which is in fact a subset of the concept of media literacy. Talking to experts in the field of news and modern news media, the reasons for the relative prevalence and high number of cyberspace rumors in Iran and policies and ways out of the current situation should also be mentioned.

کلیدواژه‌ها [English]

• social media
• fake news
• telegram
• twitter
• instagram