مطالعات هنر و رسانه

انعکاس مضمون دعا و نیایش در نگاره‌های نسخ خطی مکتب تبریز اول و دوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد پژوهش هنر

2 دانشجوی دکترای حکمت هنرهای دینی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم.

چکیده

دعا و نیایش نیازی است که در فطرت همۀ انسان­‌ها سرشته شده است و از این‌­رو در تمام فرهنگ­‌های جهان جایگاه ویژه‌­ای دارد. چنانکه این مضمون در هنر نیز جلوه­‌گر شده است. در کنار نمایش مضامین ادبی، حماسی، تاریخی و... هنر نگارگری، مفاهیم دینی همچون دعا و نیایش را نیز به تصویر کشیده است. از این رو، هدف این پژوهش آن است که به شیوه­‌ای توصیفی ـ تحلیلی به بررسی نگاره‌­های مکتب تبریز اول و دوم با مضمون دعا و نیایش بپردازد. از طریق بررسی نگاره‌­های منتخب این مکتب، نویسندگان این مقاله نشان خواهند داد که چگونه نگارگران ایرانی با تأثیرپذیری از فرهنگ معنوی حاکم و تلفیق آن با عناصری چون پیکره­‌های در حال دعا، تصاویر فرشته و به­‌کاربردن ترکیب‌­بندی­‌های اسپیرال و رنگی، درکی زیباشناختی از مفهوم نیایش و فرهنگ معنوی در نگاره‌ها ارائه دادند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Theme of Prayer in Illustrations of Tabriz School I&II Manuscripts

نویسندگان [English]

  • Bahareh Kheradmand 1
  • Maryam Kheradmand 2

1 M.A., Art Research

2 PhD Student, Wisdom of Religious Arts, University of Religions and Denominations

چکیده [English]

Praying God is intrinsic in man’s nature and has been interwoven into the fabric of all cultures throughout history. The theme of prayer manifested in the artworks like Persian paintings. Along with depicting literary, epical, and historical themes Persian paintings show religious themes including worshiping God and prayer. Thus, applying a descriptive- analytic study, we aim to review the issue in some selected paintings of Tabriz School I&II. Our study would reveal how Persian painters synthesized spiritual cultural heritage with various techniques of human figures and images of the angles, as well as spiral and colored compositions to visualize the theme. Through this way, the painters reach a climax in expressing their aesthetic perception of prayer in their works

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prayers
  • Persian painting
  • Tabriz School
  • Spiritual culture
آژند، یعقوب، (1394)،  مکتب نگارگری تبریز و قزوین - مشهد، تهران: فرهنگستان هنر.
آیت اللهی، حبیب الله، (1379)، «وجوه افتراق و اشتراک مبانی زیبایی شناسی سبک­ها و ارزش­ها در هنر اسلامی و هنر معاصر»، سایه طوبی؛ مجموعه مقالات همایش نخستین دوسالانه بین المللی نقاشی جهان اسلام، تهران: فرهنگستان هنر.
احمدی پناه، ابوتراب، (1387)، «زیبایی شناسی نگاره­های داستان حضرت آدم}»، مطالعات هنر اسلامی، ش8، صص41ـ51.
اشرفی، م.م. (1396)، از بهزاد تا رضا عباسی، سیر تکاملی مینیاتور در سدۀ دهم و اوایل سدۀ یازدهم هجری، ترجمه نسرین زندی، تهران: فرهنگستان هنر.
بمانیان، محمدرضا و سیلوایه، سونیا (1391)، «بررسی نقش گنبد در شکل دهی به مرکزیت معماری مسجد»، معماری و شهرسازی آرمان شهر، ش90، صص19ـ30.
بورکهارت، تیتوس، (1392)، هنر اسلامی زبان و بیان، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران: سروش.
پاکباز رویین، (1388)، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، تهران: زرین و سیمین.
پوپ، آرتور ابهام، (1384)، سیر و صور نقاشی ایرانی، تهران: انتشارات مولی.
جامی، نورالدین عبدالرحمان، (1378)، مثنوی هفت اورنگ، تحقیق و تصحیح جابلقا داد علیشاه و جان­فدا، تهران: نشر میراث مکتوب.
جلال کمالی، فتانه، (1386)، «پژوهش پیرامون پیشینه جلوه­های بصری نور در نگاگری»، باغ نظر، سال چهارم، ش 8، صص23ـ34.
حسن دوست، محمد، (1395)، فرهنگ ریشه­شناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان فارسی.
حکمت، نصرالله، (1393)، حکمت و هنر در عرفان ابن عربی (عشق، زیبایی و حیرت)، تهران: فرهنگستان هنر.
خاتمی، محمود، (1390)، پیش درآمد فلسفه­ای برای هنر ایرانی، تهران: فرهنگستان هنر.
رجبی، فاطمه، (1396)، جلوۀ هنر شیعی در نگاره­های عصر صفوی، تهران: انتشارت سوره مهر.
ساداتی زرینی، سیمین و دیگران، (1387)، «بررسی چگونگی تاثیرگزاری عرفان اسلامی در شکل­گیری هنر نگارگری مکتب هرات تیموری و تبریز صفوی»، نگره، ش 7، صص93ـ105.
شایسته­فر، مهناز، (1384)، هنر شیعی عناصر هنر شیعی در نگارگری و کتیبه نگاری تیموریان و صفویان، تهران: انتشارات موسسه مطالعات هنر اسلامی.
شراتو، امبرتو و دیگران، (1376)، تاریخ هنر ایران، هنر ایلخانی و تیموری، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات مولی.
طباطبایی، سید محمد حسین، (1382)، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمد باقر موسوی همدانی، قم: انتشارات اسلامی.
عکاشه، ثروت، (1380)، نگارگری اسلامی، ترجمه غلامرضا تهامی، تهران: حوزه هنری.
فردوسی، ابوالقاسم، (1387)، شاهنامه، تصحیح ژول مل، تهران: انتشارات بهزاد.
فرخ فر، فرزانه و دیگران، (1387)، «بررسی تطبیقی نگارگری مکتب تبریز و مکتب گورکانی هند»، هنرهای زیبا، ش35، صص115ـ124.
کامرانی، بهنام، (1385)، «تبارشناسی فرشته در نقاشی ایران»، کتاب ماه هنر، صص52ـ64.
نیلساز، نصرت و همکاران، (1391)، «دعا»، دانشنامه جهان اسلام، تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی.
هیلن برند، رابرت، (1385)،  هنر و معماری اسلامی، ترجمه اردشیر اشراقی، تهران: روزنه.
Kent, Roland G., (1953), Old Persian Grammar Texts Lexicon, New Haven: American Oriental Society.
مطالعات هنر و رسانه
دوره 1، شماره 1 - شماره پیاپی 1
شهریور 1398
صفحه 67-92
  • تاریخ دریافت: 03 شهریور 1397
  • تاریخ بازنگری: 03 آذر 1397
  • تاریخ پذیرش: 04 آذر 1397